Vorige week kreeg ik een link naar een artikel met bovenstaande titel. In die titel stond het zonder vraagteken. Als stelling dus.
Een zorgelijke stelling. Niet in de minste plaats voor mij; als mede-auteur van het boek ‘Van GezondDorp naar GezondLand‘.
Van een ongezonde frikandel…
Het artikel is geschreven door Liesbeth Oerlemans. Haar naam is mij bekend. Eerder schreef ze al negatief over de manier van eten zoals dat door de artsen van het project GezondDorp in Leende wordt aangeraden aan de deelnemers. Dezelfde leefstijl als in het boek beschreven staat.
Ik herinner me uit een eerder artikel dat Liesbeth de nadruk legde op de frikandel. Een frikandel wordt niet ineens gezond omdat deze koolhydraatarm is. Dat vond ik destijds niet zo’n heel schokkende uitspraak.
Koolhydraatarm is niet hetzelfde als gezond. Een frikandel staat ver weg van de gezonde, onbewerkte manier van eten uit het boek. De gemiddelde frikandel hoort vanwege z’n ongewenste ingrediënten op de rode lijst van de Real Meal Revolutie 2.0 en het boek ‘Van GezondDorp naar GezondLand’. Zo’n frikandel past dus ook niet bij deze gezonde leefstijl.
…. naar een ongezond land
Inmiddels heeft Liesbeth het boek gelezen. Nu zou ze beter moeten weten. De frikandel wordt dan ook niet meer genoemd. Jammer genoeg heeft het boek haar op andere gebieden niet kunnen overtuigen. Waardoor ze nu bang is dat het project GezondDorp en het boek gaan leiden tot een ongezond(er) Nederland. Terwijl we nu al zo’n gezondheidscrisis hebben! Als dat het gevolg zou zijn, dan hebben we met dit boek de plank volledig misgeslagen.
Het laatste wat ik wil is mensen een ongezonde(re) leefstijl aansmeren. Mijn streven is precies het omgekeerde. Dat probeer ik te bereiken door up-to-date kennis te delen. Onderbouwde informatie. Door gezonde en overheerlijke recepten te delen. Precies díe drijfveer heeft me doen meewerken aan het boek. Het was meteen de enige drijfveer. Ik heb geen enkele inkomsten van dit boek. Of van mijn blog. Het komt allemaal voort uit overtuiging en passie. Ik heb geen enkele verborgen agenda.
Kritische noot
Het is goed datmensen kritisch zijn. Ook over dit boek. Over deze leefwijze. Laten we vooralopen blijven staan voor andere inzichten. Maar ben dan wel kritisch op eenconstructieve manier. Ga het gesprek aan. Onderbouw je kritiek.
Van Liesbeth mag je dit ook zeker verwachten. Ze omschrijft zichzelf op haar website als een verbinder. Iemand die eerlijke informatie geeft en deze constructief weet te brengen. Om het voor de consument helder te maken.
Ondanks dat alles schreef Liesbeth een verhaal zonder eerst de dialoog aan te gaan. Haar manier van schrijven klinkt eerder negatief en neerbuigend dan constructief. Bedoeld om verwarring en angst te zaaien. Terwijl ze haar forse uitspraken niet of nauwelijks onderbouwt.
Nederland gezond(er)!
Ik sta voor de volle100% achter mijn verhaal. Het verhaal op mijn blog en het verhaal in het boek.Ik wil Nederland gezonder te maken. Met elke bladzijde en met elke blog eenstapje vooruit.
Het verhaal vanLiesbeth zaait twijfel. Daarmee zetten we meteen weer flink wat stappen terug.Daar baal ik van. Maar het maakt me ook strijdbaar. Want voor het boek is weldegelijk een onderbouwing.
Het is hoog tijdvoor verandering. We kunnen net zoals Liesbeth oude voedingsadviezen blijvenherhalen en opvolgen, maar kijk waar ons dat tot nu toe gebracht heeft. Westevenen af op een wereldwijde gezondheidscrisis. Als de ziektelast blijfttoenemen zoals op dit moment, dan is er over een aantal jaar geen gezondeeconomie meer mogelijk. En wat belangrijker is; het menselijk leed achter dieziektelast is enorm.
Er móet iets veranderen. We moeten zelf kritisch na gaan denken. Uitzoeken wat werkelijk waar is. En die waarheid uitdragen. Niet om meer twijfel te zaaien maar om duidelijkheid te scheppen. Dáár wil aan bijdragen. Dát is de reden dat ik hieronder inga op de, in mijn ogen onterechte kritiek en paniekzaaiing van Liesbeth.
Wil je eerst het artikel van Liesbeth lezen? Je vindt het hier: Van gezond dorp naar ongezond land.
Vet-angst
Liesbeth beschrijftde leefstijl uit het boek als één met absurd veel vet. Wat het in haar ogenextreem verontrustend maakt. Ze geeft hiervoor geen onderbouwing. Op zich nietzó vreemd, want wetenschappers zijn nog steeds op zoek naar die onderbouwing. Datgeeft te denken.
Rond de jaren 50-60 van de vorige eeuw ontstond de overtuiging dat verzadigd vet het risico op hart- en vaatziekten vergroot. Deze overtuiging was gebaseerd op onderzoeksresultaten van Ancel Keys; in zijn tijd een vooraanstaand wetenschapper. Hij was zelf overtuigd van deze theorie en voerde er een internationale studie naar uit. Helaas voor hem vertelden de onderzoeksresultaten een ander verhaal. Door zorgvuldig data uit bepaalde landen te selecteren en data van andere landen weg te laten, presenteerde hij het zo dat het wél leek alsof zijn theorie waarheid was.
Absoluut wetenschapsonwaardig en misleidend. Een enorm duur en groots opgezet tweede onderzoek volgde. Uitgevoerd onder leiding van Ancel Keys zelf. Opnieuw kon hij zijn theorie niet bewijzen. Het hele onderzoek werd in de doofpot gestopt. Sinds die tijd is er geen enkele wetenschapper in geslaagd om aan te tonen dat een hogere inname van verzadigd vet leidt tot een hogere kans op hart- en vaatziektes. En toch wordt het wereldwijd nog steeds door heel veel mensen voor waarheid aangenomen. [1]
Duik erin
Bovenstaandeinformatie staat ook in het boek. Dat moet Liesbeth aan het denken gezethebben. Ze is volgens eigen zeggen namelijk ook wetenschapsjournalist.“Hmmm… iedereen ‘weet’ dat verzadigd vet slecht is en nu beweren tweeartsen uit Leende dat het geen enkele wetenschappelijke grond heeft…”
Het neusje van de zalm voor iedere wetenschapsjournalist, zou ik denken. Daar duik je in. Je zoekt het uit. Tot op het naadje. Kletsen ze maar wat in het boek ‘Van GezondDorp naar GezondLand’ of zit er meer achter? Je gaat op zoek naar bewijs dat deze “verzadigd-vet-is-slecht”-theorie ondersteunt. Maar niets van dit alles.
Nina Teicholz deed het wél. Ook zij is journalist. Onderzoeksjournalist. Negen jaar lang beet ze zich vast in het onderwerp van vetten en hart- en vaatziektes. Daarna publiceerde ze haar boek ‘The big fat surprise‘. In het boek laat Nina zien hoe misleidende informatie over verzadigd vet de wetenschappelijke wereld en ook de publieke opinie in z’n greep hield en hoe recente bevindingen die oude opvattingen omver werpen.
Het lijkt me dan ookeen goed boek voor Liesbeth. Hopelijk kan Nina haar wel overtuigen. Alscollega-onderzoeker en journalist.
Hogere LDL waarde
Liesbeth maakt zich ook zorgen om wat deze leefstijl doet met je cholesterol. In de meeste gevallen stijgt de LDL waarde in je bloed wanneer je van een typisch Westers dieet (met veel suikers en andere koolhydraten) naar een leefstijl met minder, maar wel gezonde koolhydraten en meer gezonde vetten gaat. Dat volgt ook uit de metingen van de deelnemers van GezondDorp. Liesbeth zegt dat je je daar zorgen om moet maken en dat het het risico op hart- en vaatziektes vergroot.
Opnieuw jammer is dat ze niet dat extra stapje gezet heeft om uit te zoeken of het inderdaad een probleem is. Terwijl het boek toch óók vermeldt dat veel deelnemers van GezondDorp hun cholesterolverlagende medicijnen flink konden verminderen of zelfs stoppen. Dat noemt ze dan trouwens weer niet.
LDL = slecht??
In de volksmond is LDL het slechte cholesterol. Maar dat is een verkeerde benaming. Van zichzelf is LDL namelijk helemaal niet slecht. LDL kun je zien als een soort treintje. Het vervoert voornamelijk eiwit en wat cholesterol wat niet opgenomen is door de cellen, terug naar de lever. Een belangrijke taak. Niets mis mee. Tenzij de lever deze pakketjes niet meer kan ontvangen. Dan blijven ze te lang in de bloedbaan, worden steeds kleiner en raken geoxideerd. Versuikerd. Pas dan vormen ze een gevaar voor onze bloedvaten. We noemen ze dan sdLDL (small dense LDL; dat zijn dus kleine LDL deeltjes met een grote dichtheid).
Bij een standaard bloedmeting is LDL een berekend getal. Het wordt niet echt gemeten, maar afgeleid uit de waarden van totale cholesterol en HDL. Er wordt al helemaal niet gekeken om wat voor soort LDL deeltjes het nu eigenlijk gaat. Om de gewone gezonde LDL of om de kleine versuikerde en ongezonde sdLDL. Met andere woorden; de LDL waarde uit een standaard bloedtest zegt eigenlijk helemaal niets.
Betrouwbare risicobepaling
Ook hier heeft de wetenschap gelukkig niet stil gezeten. We weten nu dat er veel betrouwbaardere manieren zijn om het risico op hart- en vaatziektes te bepalen. Zelfs aan de hand van een standaard bloedmeting. En dan blijkt ineens dat deze gezonde leefstijl met méér, maar gezonde vetten, juist een heel positief effect heeft op onze bloedwaarden. Ja, ook die verzadigde vetten! Want typisch leidt dit niet alleen tot een wat hogere LDL waarde, maar ook een hogere HDL waarde en tegelijkertijd (en dat is heel belangrijk) een sterk verlaagde triglyceridewaarde. En dat is nu typisch een verhouding die aangeeft dat het risico op hart- en vaatziektes lager is geworden.
En die hogere LDL waarde dan? Die wordt blijkbaar veroorzaakt door méér LDL deeltjes van de gezonde soort. En is dus zelfs gunstig! [2]
Geen koolhydraten?
Liesbeth schrijft in haar artikel: ‘Uiteraard zijn koolhydraten ook hier weer verboden.’ Waarom ze dat zegt is mij compleet een raadsel.
In het boek staan gekleurde voedingslijsten. Op de groene lijst staan producten die je in alle 4 de fases van de beschreven leefstijl onbeperkt mag eten. Op de rode lijst staan de producten die niet passen binnen de leefstijl. Er staat geen enkel groente op de rode lijst. Wel een heleboel op de groene lijst. Alle overige groenten staan op één van de oranje lijsten. Bij deze leefstijl passen juíst heel veel groenten. Net zoals eieren, volle zuivelproducten, noten, zaden en pitten. In al deze producten zitten koolhydraten; in sommige wat meer dan andere.
Dit alles kan Liesbeth niet ontgaan zijn. Het is alleen al duidelijk als je naar de prachtige foto’s van de recepten in het boek kijkt. Waarom ze dit dan toch schrijft? Ik weet het niet. Stemmingmakerij misschien?
Suiker en zoetstoffen
Ook over suiker en zoetstoffen heeft Liesbeth zo haar eigen mening.
Op de gekleurde voedingslijsten staat suiker op de rode lijst. Suiker past namelijk niet in een gezonde leefstijl. Liesbeth gaat hier niet heel diep op in, maar ze lijkt zich over suiker minder zorgen te maken dan over de gezonde vetten die in het boek genoemd worden. Toch wijst recent wetenschappelijk onderzoek juist naar suiker in plaats van vetten, als grote boosdoener bij onze huidige tsunami aan welvaartsziektes.
Het lijkt me hoogst onwaarschijnlijk dat Liesbeth, als wetenschapsjournalist met een passie voor voeding , dat gemist zou hebben. Mocht dat toch het geval zijn, dan biedt het volgend artikel een goede start: The Truth about Fat and Sugar Is Finally Explained. Ofwel: ‘De waarheid over vet en suiker is eindelijk verklaard.’ Het artikel is geschreven door Dr. Aseem Malhotra, cardioloog, mede-oprichter van de Public Health Collaboration en adviseur van het National Obesity Forum.
Over zoetstoffen dan. Liesbeth geeft toe dat zoetstoffen niet nodig zijn, maar ze bestrijdt dat je er honger van krijgt. Terwijl wetenschappelijke studies wel degelijk aantonen dat de zoete smaak in je mond de insulinespiegel laat stijgen. En dat dit kan leiden tot honger, overmatig veel eten en/of overgewicht. [3, 4]
Zout
Liesbeth denkt dat de Nierstichting niet blij gaat zijn met het advies in het boek om niet spaarzaam om te gaan met zout. Dat zou kunnen kloppen, want ook over zout bestaan nog veel misverstanden. Voor wat betreft hoge bloeddruk en mogelijke nierproblemen heeft zout hier helaas de schuld gekregen van wat suiker (heeft) veroorzaakt. Vergelijkbaar met het verhaal rondom vetten en hart- en vaatproblemen.
Ik kan het Liesbeth niet echt kwalijk nemen dat ze dit schrijft. Dat onze angst voor zout onterecht is, is immers nog vrij onbekend. Maar ze kan haar kennis op dit gebied enorm vergroten door het volgende boek te lezen: ‘The Salt Fix – Why the experts got it all wrong – and how eating more might save your life’. Het is geschreven door een vooraanstaand wetenschapper op cardiovasculair gebied; Dr. James DiNicolantonio. Hij onderzocht wat de resultaten van al het onderzoek naar zout nu écht zeggen.
Sinds het lezen van dat boek ben ik in ieder geval niet bang meer om aan m’n zoutmolen te draaien. Integendeel. Daar zit dan uiteraard wel gezond zeezout in. Want naast het feit dat zeezout (weliswaar kleine hoeveelheden) andere mineralen bevat dan natrium, is er een ander misschien nog groter verschil. Zeezout is in tegenstelling tot ons keukenzout niet gebleekt met chloor of behandeld met hoge temperatuur en het bevat geen anti-klontermiddel.
Vasten
Liesbeth zegt dat het niet handig is om in het boek te adviseren om te vasten. Als reden daarvoor noemt ze dat we niet goed weten wat het langere termijn effect daarvan is.
Misschien klopt het dat Liesbeth hier niet van op de hoogte is, maar ze gaat voorbij aan het feit dat we als mensheid altijd gevast hebben. Het heeft ons gemaakt tot wie we nu zijn. Daarom zijn we zo goed aangepast om te vasten en heeft het zo’n heilzaam effect op ons. Vasten gebeurt in bijna alle religies en al zo lang als de mensheid bestaat. Er zijn ontzettend veel studies gedaan naar de effecten van bijvoorbeeld de Ramadan op de gezondheid.
Er zijn ongelooflijk veel gezondheidsvoordelen gekoppeld aan regelmatig vasten. Niet de minste daarvan is dat het het lichaam ondersteunt bij het opruimen van oude meuk en deze helpt te recyclen tot gezonde cellen. Het is als het ware een verjongingskuur. Een zeer effectieve manier om allerlei chronische (ouderdoms)ziektes te helpen voorkomen. [5, 6]
Net zo goed of toch beter?
In het boek staan de resultaten van één jaar GezondDorp. Van de deelnemers die geregistreerd zijn en zich bij aanvang en daarna minimaal elke drie maanden hebben laten controleren. Ondanks dat het boek de gegevens heeft van het eerste jaar deelname van 240 mensen die gemiddeld ongeveer 4.3 kg afvielen, noemt Liesbeth alleen de eerder gepubliceerde data uit het Eindhovens Dagblad. Destijds van slechts 139 mensen die gmiddeld 2.9 kg afvielen.
Het lijkt op z’nminst een gekleurde keuze van Liesbeth om de meer complete data te negeren. Datpast waarschijnlijk beter bij haar conclusie dat er na een half jaar geen beterresultaat is dan met het volgen van de voedingsadviezen van de Gezondheidsraad.
Waar ze die conclusie op baseert is wederom onduidelijk. Het lijkt opnieuw niet te kloppen met wat we weten uit wetenschappelijk onderzoek. Er zijn namelijk diverse onderzoeken die aantonen dat mensen aanzienlijk meer gewicht (én vetmassa) verliezen bij een dieet met weinig koolhydraten dan bij een dieet met weinig vet. [7]
Als die onderzoeksresultaten je niet kunnen overtuigen, kijk dan eens naar deze ervaringsverhalen en foto’s. Meer dan 600 succesverhalen. Van mannen en vrouwen; jong en oud. De rode draad door die verhalen? Gezonder én slanker. Door koolhydraatarm en vetrijk eten en/of door te vasten.
Ervaring in plaats van kennis
Liesbeth geeft ookaf op het feit dat het boek geschreven is door ervaringsdeskundigen. Daar benik er één van; ook al noemt ze me niet. Ze gooit haar giftige pijlen naar deartsen.
En naar Tim Noakes. Vooral dat laatste maakt me boos. Hij is de schrijver van het boek ‘De Real Meal Revolutie – Koolhydraatarm, suikervrij, vetrijk‘. Het boek wat deelnemers van GezondDorp aangeraden werd om te lezen. Liesbeth noemt Tim Noakes een inspanningsfysioloog. In mijn ogen een neerbuigende benaming als je je ook maar enigszins in zijn achtergrond en persoon hebt verdiept.
Tim Noakes is een zeer gerespecteerde emeritus professor in bewegingswetenschappen in Zuid-Afrika. Hij stond bekend om z’n ‘carb-loading’. Met speciale trainingsschema’s voor sporters waarmee ze zoveel mogelijk energie uit koolhydraten konden halen.
Als fanatiek sporter en ulta-marathonloper volgde hij zijn eigen adviezen op. Tot hij de negatieve lange termijn-gevolgen daarvan aan den lijve ondervond. Niet alleen werd hij ondanks het vele sporten en gezonde eten zwaarlijvig, maar hij presteerde minder en kreeg zelfs (pré-)diabetes.
Tot hij op het pad kwam van een leefstijl van onbewerkte voeding met beperkte koolhydraten en meer gezonde vetten. Daarmee herwon hij zijn eigen gezondheid. Daarna stortte hij zich helemaal op de wetenschap rondom voeding en het effect ervan op het lichaam. Hij ging diep door het slijk door zijn eerder gemaakte fouten toe te geven en daar excuses voor te vragen. Hoe absoluut bewonderenswaardig. Wat een respectabele wetenschapper! Wat een persoon!
Een ervaringsdeskundig maakt je nog geen expert. Daar ben ik het helemaal mee eens. Maar een ervaringsdeskundige kan wel een expert worden. Tim Noakes bewijst het. Voor wie daar nog aan twijfelt, raad ik aan om zijn boek ‘De Real Meal Revolutie‘ te lezen. Helemaal wetenschappelijk onderbouwd.
Echte verbinding
Vanaf deze plaats wil ik meteen ook een handreiking doen naar Liesbeth. Want ook dit artikel is natuurlijk niet verbindend. Het is niet mijn normale stijl om zo op de man (vrouw) af te schrijven. Dat past ook niet echt bij me. Maar een stevig artikel vraagt om een stevig antwoord. Voor al die mensen die er door afgeschrikt zijn.
Maar wat mij betreft laten we het hier niet bij. Ik wil Liesbeth uitdagen om het boek er nog eens bij te pakken. Het zonder vooroordelen te lezen. Om de dingen waar ze nog steeds aan twijfelt goed uit te zoeken. Haar argumenten goed te onderbouwen. En dan in gesprek te gaan. Zodat we een brug kunnen slaan. Verbroederen over de overeenkomsten in plaats van te vechten over de verschillen.
Laten we samen strijden voor een gezonder Nederland. Met puur en onbewerkt eten! Daarin ligt de gezonde toekomst. Daar ben ik van overtuigd!
Bronnen
[1] A user guide to saturated fat Uitleg over verzadigd vet voor mensen die bang zijn voor het risico op hart- en vaatziektes op de website van de Zweedse Diet Docter website. De informatie is gebaseerd op de meest recente wetenschappelijke inzichten en onderzoeksresultaten en is in september 2019 nog bijgewerkt.
[2] Goed cholesterol Zeer uitgebreide blog die ik eerder schreef over alle zin en onzin over cholesterol. Met uitleg over hoe je op een betrouwbare manier aan de hand van standaard bloedwaarden (Totale cholesterol, HDL en triglyceriden) je risico op hart- en vaatziektes kunt bepalen.
[3] 9. Avoid non-caloric sweeteners Tip #9 om gewicht te verliezen, op de website van het Zweedse DietDoctor.com. In deze tip wordt ingegaan op het feit dat zoetstoffen zonder calorieën kunnen leiden tot meer honger en op deze manier de hang naar zoet eten in stand kunnen houden. Met verwijzing naar studies die dit aantonen en ook een studie die aantoont dat stoppen met het drinken van met zoetstoffen gezoete (fris)dranken kan helpen om af te vallen. Eén van de redenen daarvoor is dat ook zoetstoffen een insulinerespons geven.
[4] Groene stevia en andere koolhydraatarme zoetstoffen Veel zoetstoffen staan bij deze gezonde leefstijl op de rode lijst, vanwege hun slechte invloed op onze gezondheid. Een aantal zogeheten koolhydraatarme zoetstoffen staan op de grijze lijst. Daar moet je zelf je eigen gezonde keuzes in maken. Ik schreef er daarom een blog over.
[5] Intermittent fasting benefits Pagina op de Zweedse DietDoctor website over de gezondheidsvoordelen van periodiek vasten. Met allerlei verwijzingen naar wetenschappelijke studies.
[6] 1: Zet eens vasten op je menu! Eerste deel van een serie van blogs op mijn website Keto en zo over vasten.
[7] New major study: a low-carb diet yet again best for both weight and health markers! Artikel op de website van de Zweedse Diet Doctor website over een onderzoek uit 2014 die opnieuw aantoonde dat mensen 3 (!) keer meer gewicht verloren bij een dieet met weinig koolhydraten dan met een dieet met weinig vetten.
In het artikel wordt ook een link gegeven naar een artikel waarin het rapport beschreven wordt dat een Zweeds committee van experts schreef na 2 jaar onderzoek naar de beste voedingsadviezen / -behandeling voor mensen met extreem overgewicht. Ook zij kwamen tot de conclusie dat een koolhydraatarm dieet, zoals LCHF, veel effectiever is dan het volgen van de huidige voedingsadviezen.
